เรียนกายวิภาคศาสตร์ผ่านรากศัพท์

Admin SMD
November 15, 2022
9:17 am
2,512

15 พฤศจิกายน พ.ศ.2565

บทความโดย ผศ.ดร.ทิพย์สุดา ทองบัวแก้ว
สาขาวิชาวิทยาศาสตร์การแพทย์
สำนักวิชาแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์

ตอนเริ่มเรียนกายวิภาคศาสตร์เราอาจจะเจอศัพท์ใหม่ที่ยากและยาวมาก ทำให้เราเดาคำแปลไม่ออก ซึ่งคงปฏิเสธไม่ได้ว่าเป็นอีกหนึ่งอุปสรรคในการเรียน จนหลายคนเริ่มเหนื่อยใจในการท่องศัพท์ แต่อย่าเพิ่งถอดใจเพราะเราสามารถแปลความหมายของคำศัพท์เหล่านี้ได้จาก รากศัพท์ (Root) และหน่วยคำที่เป็นส่วนประกอบของคำศัพท์ (Affix)

คำศัพท์ทางกายวิภาคศาสตร์หลายคำนั้นมีรากศัพท์มาจากภาษากรีก (Greek) และภาษาละติน (Latin) ซึ่งเป็นภาษาที่ถูกใช้ในอดีตและแพร่หลายในวงการวิทยาศาสตร์ หากเรามีความรู้ในเรื่องความหมายของรากศัพท์เหล่านี้ จะทำให้สามารถเดาความหมายของคำศัพท์ที่ไม่คุ้นเคยได้ ซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อการเรียนเป็นอย่างมาก

รากศัพท์ (Root) คือ ส่วนที่เป็นความหมายหลักของคำศัพท์ แม้จะมีการเปลี่ยนแปลงรูปคำไปเป็นแบบใดก็ตามความหมายก็จะยังคงใกล้เคียง หรือเกี่ยวข้องสัมพันธ์กับความหมายหลักนั้นอยู่เสมอ

นอกจากนั้นจะมีหน่วยคำไปประกอบเข้ากับรากศัพท์ โดยคำนำหน้า (Prefix) จะถูกวางอยู่ข้างหน้ารากศัพท์และคำต่อท้าย (Suffix) จะถูกวางอยู่ข้างหลังรากศัพท์ เมื่อรวมกันจะกลายเป็นคำใหม่ และมีความหมายเฉพาะตัวขึ้น ดังนั้นรากศัพท์จึงเป็นเหมือนคำใบ้ที่ซ่อนอยู่ในคำศัพท์กายวิภาค ที่จะทำให้เราสามารถแปลความหมายโดยรวมของคำศัพท์นั้นได้

ในครั้งนี้จะมีการแนะนำรากศัพท์ (Root) คำนำหน้า (Prefix) และคำต่อท้าย (Suffix) ที่คุณจะเจอได้บ่อยในการเรียนกายวิภาคศาสตร์ การรู้จักคำพวกนี้จะเป็นการเปิดโลกคำศัพท์ทางกายวิภาคศาสตร์ให้กับเราเพิ่มขึ้น ซึ่งแสดงดังตารางต่อไปนี้

Word/ word parts	Meaning	Origin language	Example
ab-	away from	Latin	abduction, abnormal
abdomin/o	abdomen	Latin	abdomen, abdominal
-ac	pertaining to; one afflicted with	Greek	cardiac, celiac
ad-	increase; on; toward	Latin	adduction, addition
adip/o	fat	Latin	adipocyte
alb-	white or pale color	Latin	linea alba
an/o	anus	Latin	anal
andr/o	male	Greek	androgen
anti-	against	Greek	antibody
arteri/o	artery	Greek	arteriole, artery
articul/o	joint	Latin	articulation
aur/o	ear	Latin	auricle
axill/o	armpit	Latin	axilla
bas/o	base	Greek	basal
bi-	twice; double	Latin	bilateral
blast/o	embryonic; immature cell	Greek	blastocyst
brachi/o	arm	Latin; Greek	brachial plexus, brachialis
bronchi/o	windpipe	Latin; Greek	bronchus, bronchiole
bucc/o	cheek	Latin	buccinator
capill/o	pertaining to hair	Latin	capillary
cardi/o	heart	Greek	cardiac, cardiology
carp/o	wrist	Latin; Greek	carpal, metacarpal
cephal/o	head	Greek	cephalic
cerebell/o	little brain	Latin	cerebellum
cerebr/o	brain	Latin	cerebrum
cervic/o	neck; cervix	Latin	cervical vertebrae
chol/e	bile	Greek	cholangiocyte
chondr/o	cartilage	Greek	chondrocyte
-clast	break	Greek	osteoclast
colon/o	large intestine	Greek	colon
crani/o	skull	Latin; Greek	cranium
cutane/o	skin	Latin	subcutaneous
cyt(o)-, -cyte	cell	Greek	cytokine, leukocyte
dent/i	tooth	Latin	dental
dermat/o, derm/o	skin	Greek	epidermis
digit/o	finger	Latin	digit
dis-	apart; to separate	Latin	dissection
dors/o	back (of body)	Latin	dorsal
ecto-	out; outside	Greek	ectoderm
encephal/o	brain	Greek	diencephalon
endo-	in; within	Greek	endocrine
epi-	above; upon; on	Greek	epicardium, epidermis
erythr/o	red	Greek	erythrocyte
estr/o	female	Greek	estrogen
extra-	outside	Latin	extradural
faci/o	face	Latin	facial
fibr/o	fiber	Latin	fibroblast
foramen	hole; opening	Latin	foramen magnum
fronto-	forehead	Latin	frontonasal
gastr/o	stomach	Greek	gastrointestinal
gingiv/o	gum	Latin	gingiva
gloss/o	tongue	Greek	palatoglossus
hemat/o	blood	Latin; Greek	hematopoiesis
hemi-	half	Greek	cerebral hemisphere
hepat/o	liver	Greek	hepatic, hepatocyte
hist/o	tissue	Greek	histology
humer/o	shoulder; upper arm	Latin	humerus
hydr/o	water	Greek	hydrocephalus
hyper-	above; excessive	Greek	hyperreflexia
hypo-	below normal; under	Greek	hypodermis
-ic	pertaining to	Greek	hepatic
ile/o	ileum	Greek	ileocecal valve
infra-	below	Latin	infrahyoid muscles
inter-	between, among	Latin	intercostal
intra-	within	Latin	intravenous
ipsi-	same	Latin	ipsilateral
ischio-	ischium	Greek	ischiocavernosus
-ite	the nature of; resembling	Latin; Greek	dendrite
-ium	structure; tissue	Latin	pericardium
juxta-	near to; alongside	Latin	juxtaglomerular apparatus
kerat/o	cornea; hard; horny tissue	Greek	keratinocyte
labi/o	lip	Latin	labia majora
lacrim/o	tear	Latin	lacrimal gland
lact/o	milk	Latin	lactation
laryng/o	larynx	Greek	laryngopharynx
leuk/o	white	Greek	leukocyte
lingu/o/a	tongue	Latin	lingual nerve
lip/o	fat; lipid	Greek	lipoid
lumb/o	lower back; loin	Latin	lumbar vertebrae
lymph/o	lymph	Latin	lymphatic vessel
macro-	large	Greek	macrophage
mamm/o	breast	Latin	mammary gland
melan/o	black	Greek	melanocyte
mening/o	membrane	Greek	meninges
men/o	menses; menstruation	Greek	menopause
mer/o	part	Greek	merocrine
meso-	middle	Greek	mesoderm
meta-	after; beside	Greek	metacarpal
micro-	small	Greek	microvilli
mono-	single	Greek	monocyte
muscul/o	muscle	Latin; Greek	musculoskeletal system
myel/o	spinal cord; bone marrow	Greek	myeloblast
nas/o	nose	Latin	nasal
nephr/o	kidney	Greek	nephron
neur/o	nerve	Greek	neuron
ocul/o	eye	Latin	oculomotor nerve
odont/o	teeth	Greek	odontoblast
-ole	small	Latin	arteriole
olig/o	few	Greek	oligodendrocyte
o/o	egg	Greek	oogenesis
or/o	mouth	Latin	oropharynx
oste/o	bone	Greek	osteocyte
ot/o	ear	Greek	otocyst
ovari/o	ovary	Latin	ovarian tissue
ov/o	egg	Latin	ovogenesis
papill/o	nipple	Latin	papillae
para-	near; beside	Greek	paraumbilical
-paresis	slight paralysis	Greek	hemiparesis
pector/o	chest	Latin	pectoralis major
ped-	foot	Latin	dorsalis pedis
pelv/i	hip bone	Latin	pelvis
peri-	surrounding	Greek	pericardium
phag/o	eat; swallow	Greek	phagocyte
pharyng/o	throat (pharynx)	Greek	pharyngeal arch
piri-	pear	Latin; Greek	piriformis muscle
pneum/o	lung; air; gas	Greek	pneumocyte
-poiesis	production	Greek	hematopoiesis
poly-	many; much	Greek	polymorphonuclear
post-	after; behind	Latin	posterior
pre-	before; in front of	Latin	prefrontal cortex
pro-	before; in front of	Greek	procephalon
pseud-	false; fake	Greek	pseudostratified
pulmon/o	lung	Latin	pulmonary
pylor/o	gate	Greek	pyloric sphincter
quadri-	four	Latin	quadriceps
rect/o	straight	Latin	rectum, rectus femoris
reticul/o	net	Latin	reticulocyte
retro-	backward; behind	Latin	retroperitoneal
semi-	one-half, partly	Latin	semitendinosus
sigmoid/o	S-shaped curvature	Greek	sigmoid colon
somat/o	body	Greek	somatic
spermat/o	spermatozoa; sperm cells	Greek	spermatogenesis
squamos/o	scales; scaly	Latin	squamous cell
sub-	under; below	Latin	subcutaneous
super-	above; excessive	Latin	superior
supra-	above; excessive	Latin	supraorbital vein
thorac/o	chest	Latin; Greek	thoracic, thorax
trache/o	windpipe	Greek	trachea
tri-	three	Latin	triceps
tympan/o	eardrum	Greek	tympanic membrane
-ula, -ule	small	Latin	nodule
umbilic/o	navel; umbilicus	Latin	umbilical
uni-	one	Latin	unilateral
ur-	urine; urinary system	Greek	ureter, urethra
vagin/o	vagina	Latin	vaginal
vas/o	vessel; duct	Latin	vasoconstriction
vascul/o	blood vessel	Latin	vascular
ven/o	vein	Latin	venule
ventr/o	belly side of body	Latin	ventrodorsal
ventricul/o	ventricles	Latin	atrioventricular node
vesic/o	bladder	Latin	vesical arteries
viscer/o	internal organs	Latin	viscera

ดังนั้นจะเห็นได้ว่าแค่เรารู้รากศัพท์ (Root) ก็ทำให้การเรียนกายวิภาคศาสตร์เป็นเรื่องสนุกและง่ายขึ้น อีกทั้งการใช้คำนำหน้า (Prefix) และคำต่อท้าย (Suffix) ก็พบได้เยอะมากในศัพท์ทางกายวิภาคศาสตร์ ลองเปิดใจและจดจำรากศัพท์เหล่านี้ไว้รับรองว่าได้ใช้ประโยชน์อย่างแน่นอน

ที่มา:

“The Anatomy of Medical Jargon” by Claudia Corriero. Pocket Anatomy. [https://www.pocketanatomy.com/teaching-anatomy/anatomy-medical-jargon].
“Learn Medical Terminology and Human Anatomy” by Medical Billing and Coding. [https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0267326].
“Word Building Reference” by GlobalPxPh. [https://globalrph.com/medical-terminologyb/].
“List of medical roots, suffixes and prefixes” by wikipedia. [https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_medical_roots,_suffixes_and_prefixes].

Admin SMD

Anatomy, Prefix, Root, Suffix, สำนักวิชาแพทยศาสตร์