การนอนกัดฟัน (Bruxism) คือ เป็นภาวะเมื่อเกิดการบด กัด หรือขบเน้นฟัน ซึ่งภาวะนี้อาจจะเกิดขึ้นได้ตลอดทั้งวันหรือขณะกำลังนอนหลับโดยที่ไม่รู้ตัว
นอนกัดฟันจัดว่าเป็นความผิดปกติของการเคลื่อนไหวที่เกี่ยวข้องกับการนอนหลับ (Sleep-Related Movement Disorder) โดยผู้ที่มีการขบเน้นฟันหรือบดกัดฟันในขณะนอนหลับ มักจะพบว่ามีโรคหรือความผิดปกติต่าง ๆ ที่เกี่ยวของกับการนอนหลับ เช่น นอนกรน และภาวะหยุดหายใจขณะนอนหลับ (Sleep Apnea)
1. รู้ได้อย่างไรว่าเรานอนกัดฟัน
2. วิธีการสังเกตตนเอง ว่ามีอาการนอนกัดฟันหรือไม่
– รู้สึกเสียวฟันเวลาถูกของร้อนหรือเย็นและเวลาแปรงฟัน
– รู้สึกตึงบริเวณหน้าหรือกล้ามเนื้อบริเวณหน้า
– มีรอยเส้นบางๆ ที่เคลือบฟันของฟันบางซี่
– ปวดฟันอย่างรุนแรง เหงือกอักเสบ
– ปวดศรีษะ
– มีแผลที่กระพุ้งแก้มด้านใน
3. สาเหตุ
– ยังไม่ทราบสาเหตุแน่ชัด พบว่าอาจมีบางอย่างที่เกี่ยวข้อง เช่น พันธุกรรม ความเครียด วิตกกังวล
– การรับประทานยาที่ช่วยปรับสารในสมอง
– โรคบางอย่าง เช่น Parkinson ที่ทำให้กล้ามเนื้อทำงานผิดปกติ
– ความผิดปกติของการนอนหลับอื่นๆ (Sleep disorders)
4. อาการหรือผลเสียหายที่เกิดขึ้น
– ฟันสึก แตก หรือร้าว ซึ่งอาจถึงขั้นต้องถอน
– อาการของกล้ามเนื้อ ถ้าเป็นน้อยก็อาจมีอาการเมื่อยๆ บริเวณแก้ม หน้าหู ตอนตื่นนอน
– ข้อต่อขากรรไกร ถ้าเป็นมากอาจจะเจ็บจนอ้าปากไม่ออก ขยับขากรรไกรลำบากจนถึงจั้นข้อต่อขากรรไกรเสื่อม
5. วิธีการรักษา
เนื่องจากยังหาสาเหตุที่แท้จริงไม่ได้ ปัจจุบันยังไม่มีวิธีที่ทำให้อาการนอนกัดฟันหายไป เราจึงต้องรักษาตามอาการและป้องกันการเสียหายที่จะเกิดขึ้น เช่น
5.1 วิธีการรักษาทางทันตกรรม
ใส่เฝือกสบฟันหรือฟันยาง
– เพื่อป้องกันฟันสึก ฟันแตก ฟันหัก
– ช่วยให้กล้ามเนื้อบริเวณขากรรไกรลดความเกร็ง ความตึง
การจัดฟันหรือแก้ไขทางทันตกรรม
– เป็นการแก้ไขฟันที่มีปัญหาให้เรียงตัวกันอย่างเหมาะสม ช่วยแก้ปัญหาการนอนกัดฟันที่มีสาเหตุทางทันตกรรมได้
– กรณีมีอาการรุนแรง มีฟันที่เสื่อมสภาพและทำให้เกิดอาการเสียวฟันหรือทำให้การบดเคี้ยวมีปัญหา อาจทำการปรับแต่งพื้นผิดฟันที่ใช้ในการบดเคี้ยวหรือที่มีการครอบฟัน
5.2 การบำบัดรักษา ที่อาจช่วยบรรเทาการนอนกัดฟัน
ฝึกการผ่อนคลาย เช่น การฟังเพลงเบาๆ การทำสมาธิ การออกกำลังกายเป็นประจำอย่างสม่ำเสมอ เพื่อให้ร่างกายและจิตใจผ่อนคลาย จะทำอย่างไรก็ได้ตามที่ชอบและสบายใจ แต่ไม่ใช่นั่งเล่นเกมส์ หรือใช้สื่อโซเชียลมีเดียต่างๆ เป็นเวลานาน ซึ่งทำให้กล้ามเนื้อบางส่วนเกร็ง ไม่ใช่การพักผ่อนที่แท้จริง
การบำบัดหรือปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ฝึกฝนการวางตำแหน่งของปากหรือขากรรไกรให้เหมาะสม ซึ่งทันตแพทย์จะแสดงตำแหน่งของฟันและขากรรไกรที่เหมาะสมที่สุดสำหรับแต่ละคน
ไบโอฟีดแบ็ค (Biofeedback) เป็นการใช้คอมพิวเตอร์บันทึกการทำงาน การหดตัว การคลายตัวของกล้ามเนื้อ และความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ ทำให้สามารถรู้จุดบกพร่องและทำให้ควบคุมกล้ามเนื้อที่ขากรรไกรได้อย่างถูกต้อง
5.3 การใช้ยารักษา ซึ่งจะไม่มีประสิทธิภาพนัก และยังต้องการการค้นคว้าวิจัยอีกมาก ตัวอย่างการใช้ยาที่ใช้ในการรักษาการนอนกัดฟัน เช่น
ยาคลายกล้ามเนื้อ แพทย์อาจให้ใช้ในบางรายด้วยการใช้ยาคลายกล้ามเนื้อก่อนนอน โดยใช้เป็นระยะเวลาสั้นๆ
การฉีดโบทอกซ์ (OnabotulinumtoxinA: Botox) อาจช่วยผู้ที่มีการนอนกัดฟันอย่างรุนแรง และไม่ตอบสนองต่อการบรรเทารักษาอื่น ๆ
6. วิธีป้องกัน “การนอนกัดฟัน”
– ตรวจสุขภาพฟันเป็นประจำ
– ตระหนักถึงความเครียดและความวิตกกังวลที่เกิดขึ้น และหาวิธีการคลายเครียดที่เหมาะสมกับตัวเอง
– สังเกตดูว่าการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ทำให้การนอนกัดฟันแย่ลงหรือไม่
– เลิกสูบบุหรี่
– หลีกเลี่ยงการใช้ยาเสพติด
– หลีกเลี่ยงการกัดสิ่งของต่าง ๆ เช่น ปากกา ดินสอ หรือสิ่งของที่มีความแข็ง
– สังเกตและระวังพฤติกรรมการกัดฟันและหลีกเลี่ยง โดยการผ่อนคลายขากรรไกร หากเป็นเวลาที่ตื่นนอน
– ฝึกนิสัยการนอนหลับอย่างมีประสิทธิภาพ การนอนหลับที่ดีจะช่วยแก้ปัญหาที่เกิดจากการนอนหลับและลดโอกาสการนอนกัดฟันได้อีกด้วย
– ถามคนที่นอนข้าง ๆ ว่ามีเสียงที่เกิดจากการกัดฟันเกิดขึ้นในระหว่างที่นอนหลับหรือไม่ ซึ่งจะเป็นข้อมูลในการนำไปปรึกษาแพทย์ได้
การกัดฟันจัดเป็นความผิดปกติของการนอนหลับอย่างหนึ่งที่ไม่ควรมองข้าม อย่าลืมสังเกตอาการเบื้องต้นที่บ่งบอกอาการกัดฟันของตัวเองหรือลูกๆ นะคะ หรือถ้าทราบว่าเราหรือคนใกล้ตัวนอนกัดฟัน ก็ควรไปพบหมอเพื่อหาวิธีการป้องกัน หรือรักษาก่อนจะเสียฟันไปนะคะทุกคน
ผู้เขียน : นางสาวกิตติยา กองผล
ผู้ตรวจสอบภายใน
หน่วยตรวจสอบภายใน