การทำวิจัยในอาสาสมัครที่เปราะบาง (Vulnerable subjects) หมายถึง บุคคลซึ่งอาจถูกชักจูงให้เข้าร่วมการวิจัยได้โดยง่าย ด้วยความหวังว่าจะได้รับประโยชน์จากการเข้าร่วมโครงการวิจัย ไม่ว่าจะสมเหตุสมผลหรือไม่ก็ตาม โดยอาสาสมัครกลุ่มเปราะบาง อาทิเช่น
ผู้ป่วยที่ไม่รู้สึกตัว หรือสูญเสียการรับรู้จากภายนอกและสิ่งรอบข้างเป็นเวลานาน ขาดความสามารถในการตัดสินใจ ลักษณะแบบนี้จึงต้องขอความยินยอมจากผู้แทนโดยชอบธรรม
ผู้ป่วยทุพพลภาพ ผู้พิการหรือผู้ป่วยที่มีภาวะบกพร่องทางปัญญา (ผู้ป่วยเด็ก ผู้ป่วยจิตเวช ผู้ป่วยสมองเสื่อม)
เด็ก มีลักษณะขาดวุฒิภาวะจึงทำให้การตัดสินใจไม่สมบรูณ์ จึงต้องขอความยินยอมจากบิดามารดาเพิ่มเติมจากการขอความพร้อมใจของเด็ก
• เด็กแรกเกิดถึง 6 ปีกว่า ต้องขอคำยินยอมจากบิดามารดา/ผู้ปกครองโดยชอบธรรม
• เด็ก 7 – 12 ปี ต้องขอคำยินยอมจากบิดามารดา/ผู้ปกครองโดยชอบธรรม และตัวเด็ก คำยินยอมต้องเป็นภาษาที่เด็กเข้าใจง่าย (Assent)
• เด็ก 13 – 18 ปี ต้องขอคำยินยอมจากบิดามารดา/ผู้ปกครองโดยชอบธรรมและเด็ก (ICF เป็นภาษาผู้ใหญ่)
• 18 ปีขึ้นไป ไม่ต้องขอคำยินยอมจากบิดามารดา
ผู้ไม่มีอิสระในการตัดสินใจ อยู่ในภาวะที่ขาดอิสระเนื่องจากอยู่ภายใต้การควบคุมของผู้มีอํานาจ นักโทษ ทหารเกณฑ์ อาชีพผิดกฎหมาย (ผู้ติดสารเสพติด แรงงานต่างด้าวเข้าประเทศผิดกฎหมาย)
หญิงมีครรภ์ที่มีเด็กในครรภ์ ซึ่งเด็กในครรภ์ไม่มีความสามารถในการปกป้องตนเองได้ จึงเป็นหน้าที่ของมารดาและบิดาของเด็กในครรภ์ที่จะต้องตัดสินใจแทน
ผู้ป่วย ผู้ที่มีความสามารถในการตัดสินใจให้ความยินยอมได้แต่การตัดสินใจอาจจะเบี่ยงเบน เนื่องจากการมีสภาพจิตใจที่อ่อนแอและอาจถูกชักจูงให้เข้าร่วมโครงการวิจัยได้ง่าย หรือบุคคลที่ยากจนอาจถูกชักจูงให้เข้าร่วมได้ง่ายด้วยหวังว่าจะได้รับค่าตอบแทนช่วยให้ความเป็นอยู่ดีขึ้น บางครั้งจึงเรียกบุคคลเหล่านี้ว่าเป็น “Potentially vulnerable subjects”
อ้างอิง
ขอขอบคุณข้อมูลและภาพภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สุภาภรณ์ สุดหนองบัว. การวิจัยในบุคคลหรือกลุ่มเปราะบาง. กรรมการและเลขานุการ คณะกรรมการจริยธรรมการวิจัยในมนุษย์เครือข่าย ภูมิภาค มหาวิทยาลัยนเรศวร.
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.จรวยพร ศรีศศลักษณ์. กลุ่มเปราะบาง (Vulnerable groups). สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข.
นพ.สุทธิชัย จิตะพันธ์กุล. การสํารวจสภาวะสุขภาพ ครั้งที่ 2. พ.ศ.2539. หน้า 123
สํานักงานจริยธรรมการวิจัย คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
เขียนและเรียบเรียงโดย สุดารัตน์ ช้างโรง
